Topuk dikeni, topuk kemiğinin alt kısmında kemiksi bir çıkıntının oluşmasıyla karakterize edilen bir rahatsızlıktır. Genellikle ayak altı tabanını çevreleyen doku iltihaplandığında ortaya çıkar. Röntgende topuk kemiğinde diken şeklinde bir çıkıntı görülmesiyle adını alır. Ancak her zaman kemik çıkıntısı gözle görülmeyebilir; bu nedenle benzer şikâyetlerle karışabileceği için doğru tanı, genellikle fiziksel tıp ve rehabilitasyon uzmanları tarafından yapılır. Bu branş, kas-iskelet sistemi hastalıklarının tanı ve tedavisinde önemli rol oynar.

Topuk Dikeni Neden Olur?

 Topuk dikeni, ayak tabanında yer alan plantar fasya isimli bağ dokusunun tekrarlayan zorlanmalar sonucu topuk kemiğine yapıştığı bölgede tahriş ve mikro yırtıkların oluşmasıyla ortaya çıkar. Bu durum zamanla kalsiyum birikimine ve kemiksi çıkıntının gelişmesine sebep olur. Topuk dikeni, genel olarak uzun süreli yanlış basma alışkanlıkları ve mekanik zorlanmalarla ilişkilidir.

Topuk dikeninin oluşmasında etkili olan başlıca nedenler şunlardır:

• Uzun süre ayakta kalmak: Özellikle sert zeminlerde çalışan bireylerde topuk kemiğine binen basınç artar.

• Yanlış ayakkabı seçimi: Düz, desteksiz, ince tabanlı veya ayağı tam kavramayan ayakkabılar plantar fasyayı zorlayabilir.

• Fazla kilo: Vücut ağırlığı arttıkça ayaklara binen yük artar ve bu da topuk bölgesinde fazla baskı oluşturur.

• Ayağın yapısal bozuklukları: Düz tabanlık, aşırı içe basma, yüksek kavisli ayak gibi deformiteler topuk dikenine zemin hazırlar.

• Yetersiz esneme veya ısınma: Spor öncesi ya da günlük yaşamda ayak kaslarını yeterince esnetmemek plantar fasya gerilimini artırabilir.

• Yürüyüş veya koşu alışkanlıkları: Uzun mesafe yürüyen ya da koşu yapan kişilerde plantar fasya sürekli zorlanmaya maruz kalabilir.

• Yaş: Özellikle 40 yaş üstü bireylerde dokuların esnekliği azalır ve topuk dikeni gelişme riski artar.

• Mesleki nedenler: Öğretmenler, garsonlar, hemşireler, kuaförler gibi uzun süre ayakta kalan meslek gruplarında daha sık görülür.

Topuk dikeni tek bir sebebe bağlı gelişmeyebilir. Genellikle birden fazla risk faktörünün bir araya gelmesiyle zaman içinde oluşur.

Topuk Dikeni Belirtileri Nelerdir?

Topuk dikeni, genellikle sabahları yataktan kalktıktan sonra atılan ilk adımlarda hissedilen şiddetli topuk ağrısıyla kendini gösterir. Bu ağrı zamanla günlük yaşam kalitesini düşürür ve kişinin yürüme isteğini azaltabilir. Belirtiler, topuk kemiğine binen baskının arttığı durumlarda daha da şiddetlenir.

Topuk dikeni belirtileri şunlardır:

Sabah ilk adımda batıcı ağrı: Uyandıktan sonra ilk adımı atarken topuğun alt kısmında iğne batar gibi keskin bir ağrı hissedilir. Gün içinde bu ağrı hafiflese de uzun süre oturup tekrar ayağa kalkıldığında yeniden başlar.

Uzun süre ayakta kalınca veya yürüyünce artan ağrı: Özellikle sert zeminlerde ayakta durmak, uzun yürüyüşler yapmak ağrının şiddetlenmesine yol açar.

Yanma ve sızlama hissi: Topuk bölgesinde zaman zaman yanma ya da zonklama şeklinde ağrılar ortaya çıkabilir.

Ayakta yorgunluk hissi: Gün sonuna doğru ayağın alt kısmında doluluk ve yorgunluk hissi olur, kişi ayakta kalmakta zorlanır.

Basarken hassasiyet: Ayakta dururken ya da yürürken özellikle de topuk kemiğine denk gelen bölgede hassasiyet artar. Düz zeminlerde yalın ayak yürümek veya sert tabanlı ayakkabılarla dolaşmak ağrıyı tetikler.

Yürüyüş bozuklukları: Sürekli ağrı nedeniyle kişi, ağırlığını ayağın ön kısmına vermeye başlar ve bu da dengesiz yürüyüşe ya da diz-bel gibi farklı bölgelerde ağrılara yol açabilir.

Ayakkabı seçimine karşı duyarlılık: Topuk dikeni olanlar ayağı desteklemeyen, düz, ince ve sert tabanlı ayakkabılar giydiğinde ağrılarının arttığını belirtir. Bu nedenle ayakkabı tercihi doğrudan ağrı düzeyini etkiler.

Topuk dikeni belirtileri zamanla şiddetlenebilir ve günlük yaşamı kısıtlayıcı hale gelebilir. Erken dönemde tedavi edilmediğinde yürüyüş bozuklukları, postür bozukluğu ve eklem sorunlarına da yol açabilir.

Topuk Dikeni Tanısı Nasıl Konulur?

Topuk dikeni, özellikle sabahları ilk adımda ya da uzun süreli hareketsizlik sonrası ayağın altında hissedilen keskin ağrılarla kendini belli eder. Ayak altı topuk dikeni, genellikle topuk kemiği ile ayak parmakları arasındaki bağ dokusunun zorlanmasına bağlı olarak gelişir. Tanı konulurken hastanın şikâyetleri dikkatle dinlenir ve fizik muayene yapılır. Topuk dikeni tespiti röntgenle kolayca tespit edilebileceği gibi gerekli durumlarda bilgisayarlı tomografi veya MR'dan da faydalanabilir.

Topuk dikeni tanısında bu alanda uzmanlaşmış ortopedi ya da fizik tedavi bölümlerine başvurmak gerekir.