Vertigo, kişinin kendisini ya da çevresini dönüyor gibi algıladığı yoğun baş dönmesi ve denge kaybı hissidir. Bu durum, günlük yaşamı olumsuz etkileyen mide bulantısı, terleme ve kusma gibi ikincil belirtilerle birlikte seyredebilir. Genellikle iç kulakta yer alan denge merkezinde yaşanan sorunlardan kaynaklanır ve bu nedenle ilk başvurulması gereken uzman Kulak Burun Boğaz (KBB) doktorudur.
 
Vertigo belirtileri; yüz solgunluğu, ani terleme ve denge kaybı gibi fiziksel tepkilerle kendini gösterebilir. En yaygın nedenlerden biri olan periferik vertigo, başın ani hareketleriyle tetiklenen kısa süreli ama şiddetli ataklara neden olur. Meniere hastalığı, iç kulakta sıvı birikimiyle ortaya çıkar ve baş dönmesine ek olarak kulak çınlaması, işitme kaybı ve dolgunluk hissi gibi bulgularla seyreder. Bir diğer yaygın sebep olan vestibüler nörit, denge sinirinin iltihaplanması sonucu oluşur ve vertigo atağı saatlerce hatta günlerce sürebilir.
 
Vertigo bir hastalık değil, farklı nedenlerle ortaya çıkabilen bir belirtidir. Nedene bağlı olarak vertigo çeşitleri, tedavi yöntemleri ve atak süresi değişebilir. Bu nedenle doğru teşhis için vertigo testi yapılmalı, gerekirse vertigo egzersizleri, ilaç tedavisi veya nadiren vertigo ameliyatı planlanmalıdır.

Vertigo Neden Olur?

Vertigo, genellikle iç kulakta ya da vestibüler sinirlerde meydana gelen problemlerden kaynaklanır. İç kulaktaki denge sisteminin düzgün çalışmaması baş dönmesi ve denge kaybına yol açar. Vertigonun en yaygın nedeni, halk arasında kristal oynaması olarak bilinen Benign Paroksismal Pozisyonel Vertigo (BPPV)'dur. Bu durumda, iç kulakta yer alan denge kristalleri yerinden kayar ve baş hareketleriyle tetiklenen ani, kısa süreli baş dönmesi atakları görülür.
 
Meniere hastalığı, kulak içindeki sıvı basıncının artmasıyla oluşur ve şiddetli baş dönmesinin yanı sıra kulak çınlaması, işitme kaybı ve kulakta dolgunluk hissi ile seyreder. Bir başka neden olan vestibüler nörit, denge sinirinin iltihaplanması sonucu oluşur ve ani başlayan, uzun sürebilen vertigo ataklarına yol açar; genellikle işitme kaybı görülmez.
 
Labirentit, iç kulaktaki denge yapılarının iltihaplanmasıdır ve baş dönmesinin yanı sıra işitme sorunları da oluşturur. Akustik nöroma, iç kulak sinirinde gelişen iyi huylu bir tümördür ve bulunduğu kulakta işitme kaybı ve vertigoya neden olabilir.
 
Kronik orta kulak enfeksiyonları ve buna bağlı gelişebilen kolesteatom, iç kulağı etkileyerek vertigo ve işitme kaybına yol açabilir. Ayrıca migren, travmatik beyin hasarı, MS hastalığı, felç, bazı ilaçlar, hatta duygusal stres ve nadiren genetik yatkınlık da vertigoya neden olabilecek diğer faktörler arasındadır.

Vertigo Belirtileri Nelerdir?

 

Vertigo, aniden ortaya çıkan ve kişinin kendisini ya da çevresini döner gibi hissetmesine yol açan bir denge bozukluğudur. Bu durumun en belirgin belirtisi şiddetli baş dönmesi olmakla birlikte vertigo atağı sırasında veya sonrasında birçok fiziksel belirti de görülebilir.

 

Vertigo belirtileri kişiden kişiye değişebilir ancak en sık karşılaşılan semptomlar şunlardır:

     ·         Baş dönmesi ve denge kaybı
·         Mide bulantısı ve kusma
·         Ciltte solgunluk, yüzün sararması
·         Aşırı terleme
·         Gözlerin kontrolsüz hareketi ve odaklanma güçlüğü
·         Kulakta çınlama, dolgunluk hissi veya basınç
·         İşitme kaybı
·         Baş ağrısı
·         Nadir durumlarda bilinç kaybı veya sersemlik hissi

Bu belirtiler, özellikle başın hareketiyle artış gösterebilir ve bazen saatlerce sürebilen vertigo atakları şeklinde yaşanabilir. Eğer bu semptomlardan bir veya birkaçı sık sık tekrarlanıyorsa, mutlaka bir Kulak Burun Boğaz (KBB) uzmanına başvurulmalıdır. Vertigo testi ile tanı konulabilir, uygun tedavi ve gerekirse vertigo egzersizleri planlanabilir.

Vertigoya Ne İyi Gelir?

Vertigo tedavisinde altta yatan nedene yönelik yaklaşım şart olsa da bazı genel önlemler ve yaşam tarzı düzenlemeleri semptomları hafifletmeye yardımcı olabilir:

·         Uyku düzenine dikkat edilmeli, 7–9 saat kaliteli uyku sağlanmalıdır.

·         Stresten uzak durmak, vertigo ataklarının sıklığını azaltabilir.

·         Sağlıklı ve dengeli beslenme, bağışıklık sistemini güçlendirerek dengeyi destekler.

·         Vitamin ve mineral seviyeleri düzenli kontrol edilmeli, eksikliklerde takviye alınmalıdır.

·         Vertigo egzersizleri doktor önerisiyle uygulanabilir.

·         Kafein, tuz ve uyarıcı maddelerden kaçınılmalı, yeterli su tüketimi sağlanmalıdır.

· Ani baş hareketlerinden ve hareketli sporlardan uzak durulmalı, baş pozisyonu kontrollü değiştirilmelidir.

Vertigo Nasıl Geçer?

Vertigonun geçme süresi ve şekli, altta yatan nedene göre değişiklik gösterir. Örneğin, BPPV gibi pozisyonel vertigo türleri, Epley manevrası gibi özel vertigo egzersizleri ile kısa sürede hafifletilebilirken Meniere hastalığı gibi durumlar daha uzun süren ve medikal takibi gerektiren tedavilerle kontrol altına alınabilir.
 
Vertigo atağı çoğu zaman birkaç saniye ile birkaç saat arasında sürse de bazı hastalarda bu süre günlere uzayabilir. Vertigo ataklarının sıklığını ve şiddetini azaltmak için günlük yaşamda şu önlemler alınabilir:
·         Ayağa kalkarken veya başınızı çevirirken yavaş ve kontrollü hareket edin.
·         Uyurken başınızı yastıkla yükseltin, aniden yataktan kalkmayın.
·         Baş dönmesi hissi başladığında sessiz, karanlık bir ortamda dinlenin.
·         Atak anında hızla oturun veya uzanın, gözlerinizi kapatarak odaklanmayı azaltın.

Vertigo Tedavisi Nasıl Yapılır?

Vertigo tedavi edilebilir bir durumdur ve tedavi, altta yatan nedene göre şekillenir. Uygun tedavi planı oluşturulmadan önce detaylı bir değerlendirme yapılmalı, gerekirse denge, işitme ve görüntüleme gibi vertigo testleri ile doğru tanı konmalıdır.

 

En sık görülen vertigo türü, halk arasında kristal oynaması olarak bilinen Benign Paroksismal Pozisyonel Vertigo (BPPV)'dur. Bu tip vertigoda ilaç kullanılmadan uygulanan düzeltme manevraları ile iç kulaktaki kristallerin yerine oturtulması hedeflenir. Bu manevralar genellikle kısa sürede etki gösterir ancak bazı hastalarda tekrarlayan seanslar gerekebilir.

 

Daha karmaşık nedenlere bağlı vertigo çeşitleri için ise:

 

·         İlaç tedavisi

·         Vestibüler rehabilitasyon ve özel vertigo egzersizleri

·         Kulak içine enjeksiyon tedavileri

·         Nadir vakalarda cerrahi müdahale (vertigo ameliyatı) uygulanabilir.

 

Ayrıca yaşam tarzı değişiklikleri, uyku düzeni, stres yönetimi, beslenme ve kafein/tuz kısıtlaması gibi faktörler de tedaviye destek olarak vertigo semptomlarının kontrol altına alınmasına yardımcı olur.

Sık Sorulan Sorular

Vertigo genetik mi?

 

Vertigo doğrudan genetik bir hastalık olarak tanımlanmasa da bazı vertigo türlerinde genetik yatkınlık rol oynayabilir. Özellikle Meniere hastalığı, migrenle ilişkili vertigo ve bazı iç kulak bozukluklarında aile öyküsü önemli bir risk faktörüdür. Ailesinde benzer şikâyetler olan bireylerde vertigo görülme olasılığı daha yüksek olabilir.

 

Vertigo atağı ne kadar sürer?

 

Vertigo atağının süresi nedenine göre değişir. BPPV'de baş dönmesi genellikle birkaç saniye sürerken Meniere hastalığında 20 dakika ile birkaç saat arasında devam edebilir. Vestibüler nörit gibi durumlarda ise ataklar günler sürebilir. Atak sonrası dengesizlik ve sersemlik birkaç gün daha hissedilebilir. Süre uzarsa mutlaka uzmana başvurulmalıdır.

 

Vertigo baş ağrısı yapar mı?

 

Vertigonun kendisi doğrudan baş ağrısı yapmaz ancak bazı vertigo türleriyle birlikte baş ağrısı görülebilir. Özellikle migrenle ilişkili vertigo durumlarında baş dönmesiyle birlikte zonklayıcı baş ağrısı, ışığa ve sese duyarlılık gibi migren belirtileri de ortaya çıkabilir. Meniere hastalığında da vertigo ataklarına baş ağrısı eşlik edebilir.